کد مطلب:48581 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

دليل نزول سورههاي ص و فرقان چيست؟

علت نزول سورههاي قرآن كريم، هدايت، تعليم و تربيت انسانها در راستاي كمال و نزديك شدن به درگاه خداوند متعال بوده است; ...ونَزَّلنا عَلَيكَ الكِتـَبَ تِبيـَنـًا لِكُلِّ شَيءٍ وهُدًي ورَحمَةً وبُشريَ لِلمُسلِمين; (نحل، 89)... و ما اين كتاب ]آسماني[ را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز است، و مايه هدايت، رحمت و بشارت براي مسلمانان است.

اگر منظور شما از دليل نزول همان شأن نزول سورههاي ص و فرقان است، در شأن نزول سوره ص روايتي وارد شده به اين صورت كه امام باقر7 ميفرمايد: ابوجهل و جماعتي از قريش نزد عموي پيامبر اكرم(ابوطالب) آمدند و گفتند: فرزند برادرت ما را آزار داده، خدايان ما را نيز ناراحت كرده است! او را بخوان و به او دستور ده دست از خدايان ما بردارد، تا ما هم ناسزا به خداي او نگوييم.

ابوطالب كسي را خدمت پيامبر اكرمفرستاد، هنگامي كه پيامبر اكرموارد خانه شد و به اطراف اتاق نگاه كرد، ديد كسي جز مشركان در كنار ابوطالب نيست، گفت: والسلام علي من اتبع الهدي; سلام بر كساني كه پيرو هدايتند. سپس نشست، ابوطالب سخنان آنها را براي پيامبر اكرمشرح داد.

پيامبر گراميدر پاسخ فرمود: آيا آنها حاضرند جملهاي را با من موافقت كنند و در ساية آن بر تمام عرب پيشي گيرند و حكومت كنند؟! ابوجهل ]كه از اين پيشنهاد به وجد آمده بود و انتظار داشت كليد حكومت بر عرب را از دست پيامبر بگيرد[ گفت: بله موافقيم، منظورت كدام جمله است؟

پيامبر اكرمفرمود: تقولوا لا اله الاّالله; بگوييد معبودي جز خداوند نيست.

هنگامي كه حاضران اين جمله را شنيدند، آن چنان وحشت كردند كه انگشتها در گوش گذارده و با سرعت خارج شدند... در اين جا بود كه آيات آغاز سورة ص نازل شد.(ر. ك: الكافي، محمد بن يعقوب كليني;، ج 2، ص 649، دارالكتب الاسلامية، تهران.)

پيامبر گراميميفرمايد: كسي كه سورة ص را بخواند به اندازه هر كوهي كه خدا در تسخير حضرت داوود در آورده بود پاداش به او ميدهد، و از آلوده شدن و اصرار بر گناه صغير وكبير حفظ ميكند.(ر. ك: مجمع البيان، مرحوم طبرسي، ج 4، ص 463، داراحيأ التراث العربي، بيروت.)

در خصوص آيات آغازين سوره فرقان شأن نزول خاصي يافت نشد، ولي براي آيات بعدي سورة ياد شده شأن نزولهايي را نقل كردهاند، از جمله:

1. در ذيل آيات 7 تا 10 از امام حسن عسكرينقل شده كه فرمود: از پدرم امام دهم سؤال كردم:آيا پيامبر اسلامبا يهود و مشركان در برابر سرزنشها و بهانهگيريهاي آنها بحث و گفت گو ميكرد؟

پدرم فرمود: آري، بارها چنين شد، از جمله آن كه روزي پيامبر اكرمدر كنار خانة خدا نشسته بود، عبدالله بن اُبيّ اميه مخزومي در برابر او قرار گرفت و گفت: اي محمد تو ادعاي بزرگي كردهاي و سخنان وحشتناكي ميگويي! تو چنين ميپنداري كه رسول پروردگار دو عالم هستي، ولي پروردگار جهانيان و خالق تمام مخلوقات شايسته نيست، رسولي مثل تو ]انساني همانند ما[ داشته باشد، تو همانند ما غذا ميخوري و همچون ما در بازارها راه ميروي!

پيامبر اكرمبه خداوند عرض كرد: خدايا تو همه سخنان را ميشنوي و به هر چيز عالم هستي، در اين هنگام آيات 7 تا 10 نازل شد و به بهانهگيري آنها پاسخ داد.(ر. ك: نورالثقلين، جمعة العروسي الحويزي، ج 5، ص 190، مؤسسة التاريخ العربي، بيروت.)

2. در شأن نزول آيه 20 نيز گفته شده كه جمعي از سران مشركان، به پيامبراكرمگفتند: هر چه ميخواهي به تو ميدهيم، ولي وقتي پيامبر اكرمتسليم آنها نشد، آنان بهانه جويي كردند و آن حضرت را به غذا خوردن، راه رفتن در بازار و... سرزنش كردند و...، در همين جا بود كه آيه 20 سورة فرقان نازل شد.(براي آگاهي بيشتر ر. ك: نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 15، ص 49 ـ 50، دارالكتب الاسلامية، تهران / الميزان، علامه طباطبايي ـ رحمه الله ـ ج 15، ص 211، دارالكتب الاسلامية، تهران.)